۲۳ سپتامبر روز مشاهده‌پذیری دوجنسگرایان
سازمان اقدام آشکار جهانی– زینب پیغمبرزاده
سال‌هاست که ۲۳ سپتامبر، برابر با اول مهر در برخی از کشورهای دنیا به عنوان روز مشاهده‌پذیری دوجنسگرایان گرامی داشته می‌شود. علاوه بر گروه‌های دوجنسگرایان، بسیاری از سازمان‌هایی که سعی دارند مدافع حقوق همه گروه‌های رنگین‌کمانی باشند، نیز هفته منتهی به ۲۳ سپتامبر و یا حتی ماه سپتامبر را به اطلاع‌رسانی درباره دوجنس‌گرایی اختصاص می‌دهند.
دوجنس‌گرایی چیست؟
بسیاری از دوجنسگرایان و فعالین حقوق دوجنسگرایان، دوجنس‌گرایی را فراتر از گرایش به زن و مرد و گرایش جنسی یا عاطفی به بیش از یک جنس یا جنسیت تعریف می‌کنند. این گرایش قرار نیست لزوماً همزمان یا به یک صورت و اندازه باشد. تحقیقات جدید در کشورهایی مثل آمریکا و بریتانیا نشان می‌دهند که درصد زیادی از افراد جامعه به خصوص جوانان خودشان را در دوگانه دگرجنس‌گرا و همجنس‌گرا تعریف نمی‌کنند. بنابراین وقتی از مشاهده پذیری دوجنس‌گرایی صحبت می‌کنیم در واقع به سیالیت گرایش جنسی بخش زیادی از افراد جامعه اشاره می‌کنیم.
روزی مختص دوجنس‌گرایی و مشاهده‌پذیری دوجنسگرایان
چرا به نامگذاری روزی برای مشاهده‌پذیری دوجنسگرایان نیاز داریم؟ آیا گرامی‌داشت روزهای عمومی جامعه رنگین کمانی، مثل ۱۷ مه روز مبارزه با دگرباش‌هراسی و ستیز با رنگین‌کمانی‌ها کافی نیست؟ چرا باید روز خاصی به دوجنسگرایان اختصاص داده شود؟ واقعیت این است که بسیاری از دوجنسگرایان که از دوجنس‌گراستیزی و دوجنس‌گراهراسی در اجتماعات رنگین‌کمانی خسته شدند و به این نتیجه رسیده‌اند که مسائل و نیازهایشان در جمع‌های رنگین کمانی نادیده گرفته می‌شود و نیاز دارند به صورت خاص بر دوجنس‌گرایی تمرکز کنند.
دوجنس‌گراستیزی و دوجنس‌گراهراسی چیست؟
نادیده گرفتن دوجنسگرایان یکی از معمول‌ترین شکل‌های دوجنس‌گراستیزی است. بسیاری از سازمان و گروه‌های کوچک و بزرگی که در کشورهای مختلف خود را حامی حقوق افراد +LGBTQIA می‌خوانند و قرار است مدافع حقوق همجنس‌گرایان، دوجنسگرایان و تراجنسی‌ها باشند، در واقع تنها به همجنس‌گرایان و گاهی هم تراجنسی‌ها می‌پردازند. در زبان‌های مختلف، بسیار معمول است که در توضیح حروف اختصاری LGBT تنها به این دو گروه اشاره شود. یا به جای ازدواج با هم‌جنس از واژ‌ه ازدواج همجنس‌گرایان استفاده شود. در رسانه‌های مختلف مثلاً برنامه‌های تلویزیونی وکتاب‌های کودک هم به ندرت دوجنسگرایان دیده می‌شوند.
اما علاوه بر نادیده گرفتن دوجنسگرایان، پیش‌فرض‌های منفی هم درباره آن‌ها هم در میان دگرجنس‌گرایان و هم در میان همجنس‌گرایان رایج است. مثلاً گفته می‌شود که زنان دوجنسگرا فقط به دنبال تجربه رابطه با هم‌جنس هستند و در نهایت زندگی با مردان را انتخاب خواهند کرد. یا اینکه دوجنسگرایان فقط به دنبال لذت جنسی هستند و نمی‌توانند به شریک جنسی‌شان وفادار بمانند. یا گیج‌اند و قدرت تصمیم‌گیری ندارد. از سوی دیگر گفته می‌شود دوجنس‌گرایی در واقع مرحله‌ای قبل از همجنس‌گرایی است و مردان خودشان را دوجنسگرا می‌نامند، چون شجاعت آشکارسازی به عنوان همجنس‌گرا را ندارند.
پیامد دوجنس‌گراستیزی و دوجنس‌گراهراسی
این دیدگاه‌های منفی فشار زیادی بر دوجنسگرایان وارد می‌کند و باعث می‌شود دوجنسگرایان حتی در جمع‌های رنگین‌کمانی‌های هم جایی نداشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهند که دوجنسگرایان نه تنها بیشتر از دگرجنس‌گرایان، بلکه حتی بیشتر از همجنس‌گرایان و ترنس‌ها در معرض خطر افسردگی، انواع بیماری‌های روانی و خودکشی هستند.
جنبش دوجنسگرایان
دوجنسگرایان هم از آغاز جنبش حق‌خواهی دگرباشان مانند سایر گروه‌های رنگین‌کمانی در جنبش حقوق رنگین‌کمانی‌ها فعال بوده‌اند. مثلاً در اولین رژه‌های افتخار رنگین‌کمانی‌ها در آمریکا دوجنسگرایان نقش فعالی داشتند، اما سال‌ها طول کشید تا دوجنسگرایان امکان پیدا کردند که در این رژه‌های افتخار از حقوق‌شان به عنوان افراد دوجنسگرا صحبت کنند. پرچم دوجنس‌گرایی در سال ۱۹۹۸ طراحی شد و سازمان‌ها و نشریات مستقل دوجنسگرا در کشورهای مختلف از سال‌های ابتدایی دهه ۸۰ میلادی شروع به فعالیت کردند.
بر اساس آرشیو سایتی که برای ثبت برنامه‌های این روز در سراسر دنیا ایجاد شده است، ۲۳ سپتامبر از سال ۱۹۹۹ تا به امروز گرامی داشته می‌شود. بزرگداشت این روز ابتدا تنها در کشورهای انگلیسی زبانی مثل آمریکا، انگلیس و استرالیا شروع شد اما به تدریج در بسیاری از کشورهای اروپایی نیز رایج شده و امروزه به کشورهای آمریکای لاتین و آسیایی هم رسیده است.
جنبش دوجنسگرایان در سراسر دنیا به دنبال به چالش کشیدن دیدگاه تک‌جنس‌گرامحوری (monosexist) است که افراد را تنها به دو گروه همجنس‌گرا و دگرجنس‌گرا تقسیم می‌کند و سیالیت گرایش جنسی را نادیده می‌گیرد.