سهراب فرنام– دوجنسگرایی همانند سکسوالیته های دیگر دارای جنبه‌های گوناگون است. اما با نگاهی به تاریخچه مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته درباره دوجنسگرایی در می‌یابیم که علوم انسانی از جمله علوم اجتماعی و علوم رفتاری این پدیده را عمدتاً مورد پژوهش قرار نداده‌اند، به ویژه گرایش جنسی، هویت و بهداشت افرادی را که از نظر رفتاری دوجنسگرا هستند یا خودشان را دوجنسگرا می‌دانند. پژوهش‌های صورت گرفته درباره وضعیت بهداشت در میان مردان همجنسگرا، زنان همجنسگرا و دوجنسگرایان، تا آن جا که به موضوع بهداشت نزد مردان دوجنسگرا مربوط می‌شود، تمایزی میان مردان همجنسگرا و دوجنسگرا در نظر نگرفته‌اند. در این مقاله هویت، رفتار و وضعیت بهداشت مردان دوجنسگرا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

هویت و رفتار مردان دوجنسگرا

در ابتدا به منظور بررسی دقیق تر این موضوع، به لحاظ مفهومی میان افرادی که دوجنسگرای رفتاری هستند و افرادی که خودشان را دوجنسگرا معرفی می‌کنند، تمایز می‌گذاریم. دوجنسگرای رفتاری شامل افرادی می‌شود که درگیر فعالیت‌های جنسی با دو جنس (مرد و زن) یا سه جنس (مرد و زن و ترنس‌ها) هستند بی آنکه خودشان را لزوماً دوجنسگرا بدانند یا خودشان را چنین معرفی کنند. تا آنجا که به دوجنسگرایی رفتاری مربوط می‌شود، یکی از مطالعات در امریکا نشان می‌دهد [۱] که دوجنسگرایی رفتاری در مردان بین ۰٫۷ تا ۵٫۸ درصد جمعیت امریکا است. مطالعه دیگر نیز نشان می‌دهد که ۱ درصد از جمعیت مردان نوجوان و بزرگسال امریکا در سال گذشته رفتار دوجنسگرا داشته‌اند. اما این اعداد و ارقام در مورد افرادی که خودشان را دوجنسگرا می‌دانند متفاوت است. برای مثال یکی از تحقیقات در امریکا نشان می‌دهد [۲] که دوجنسگرایی در میان مردان بین ۱٫۵ تا ۲٫۶ درصد به ترتیب در میان نوجوانان ۱۴ تا ۱۷ سال و بزرگسالان است. اگرچه بررسی رابطه میان هویت و رفتار جنسی پیچیده است، مطالعات بلندمدت درباره افراد دوجنسگرا در امریکا نشان می‌دهد هویت دوجنسگرا برای بسیاری از زنان و مردانی که خودشان را دوجنسگرا می‌دانند ثابت باقی می‌ماند. این افراد نرخ بالایی از رفتارهای دوجنسگرا را نیز گزارش می‌کنند. یکی از پژوهش‌های دیگر با تمرکز بر هویت جنسی مردانی که درگیر فعالیت جنسی تازه در برخی از ایالت‌های امریکا بودند، نشان می‌دهد که بیش از ۶۰ درصد این مردان خودشان را دوجنسگرا معرفی می‌کنند، در حالی که ۱۶ درصد از آن‌ها برای معرفی خود از هیچ عنوانی استفاده نمی‌کنند.  

بهداشت مردان دوجنسگرا

بخشی از پژوهش‌های اخیر به کندوکاو درباره روابط میان گرایش و هویت جنسی و بهداشت روانی به عنوان مؤلفه مهمی از بهداشت و رفاه عمومی پرداخته‌اند. بر طبق یکی از تحقیقات [۳]، شواهد نشان می‌دهد برقراری تمایزهای درون اجتماعی میان جمعیت‌های مردان همجنسگرا، زنان همجنسگرا و دوجنسگرایان ضروری است زیرا مردان و زنان دوجنسگرا احتمالاً در معرض عوامل استرس‌زای بیشتری هستند و مشکلات آن‌ها در زمینه بهداشت روانی بیشتر از مردان یا زنان همجنسگرا است. در واقع شرایط فردی و اجتماعی زنان و مردان دوجنسگرا می‌تواند به طور قابل ملاحظه ای متفاوت از زنان و مردان همجنسگرا باشد.

برخی از مطالعات، موضوعات بهداشت روانی را در میان افراد دوجنسگرا متمایز از افراد همجنسگرا و دگرجنسگرا بررسی کرده‌اند. برای مثال، بر طبق یکی از تحقیقات دیگر که مبتنی بر مطالعه بلندمدت بهداشت روانی در استرالیا طی ۲۰ سال بود، میانگین نمرات چند معیار بهداشت روانی استاندارد میان مشارکت کنندگان دوجنسگرا، همجنسگرا و دگرجنسگرا بررسی شد. محققان تفاوت‌های مهمی میان این گروه‌ها یافتند از این جهت که گروه دوجنسگرا بالاترین نرخ را در معیارهای افسردگی، اضطراب، زیاده روی در مصرف الکل و غیره داشت. بر مبنای این یافته‌ها، محققان نتیجه گیری کردند که گرایش دوجنسگرا با افسردگی روان شناختی بیشتر و نرخ‌های بالاتری از مشکلات بهداشت روانی در مقایسه با گرایش‌های همجنسگرا و دگرجنسگرا همراه است و این فرضیه را مطرح کردند که فشارهای اجتماعی بر افراد دوجنسگرا منحصربه‌فرد است. محققان دریافتند که مردان دوجنسگرا بیش از مردان همجنسگرا درگیر کار جنسی و تزریق مواد مخدر هستند. علاوه بر این، در حالی که احتمال ابتلا مردان دارای رفتار دوجنسگرا به اچ آی وی کمتر از مردانی است که تنها با مردان رابطه جنسی داشته‌اند، اما این احتمال ۵ برابر بیشتر از مردانی است که تنها با زنان رابطه جنسی داشتند. به رغم تفاوت‌هایی که میان دوجنسگرایان و همجنسگرایان در زمینه استعمال مواد مخدر وجود دارد، بسیاری از مطالعات در این زمینه کماکان افراد دوجنسگرا و همجنسگرا را در تحلیل‌ها و بحث‌ها با یکدیگر در هم می‌آمیزند.

نکات پژوهشی و روش شناختی

درباره پژوهش‌های فوق، توجه به چند نکته پژوهشی، روش شناختی و تفسیری ضروری است.

1. از آن جا که پژوهش‌های فوق محدود به امریکا یا کشورهای غربی است، باید در تعمیم نتایج این پژوهش‌ها به کشورها و جوامع دیگر دقت و احتیاط کرد. به عبارت دیگر، الگوهای متفاوت هویت‌ها و رفتارهای افراد دوجنسگرا در سراسر جهان نشان می‌دهد که مردان دوجنسگرا در فرهنگ‌ها و جوامع به شدت متفاوت هستند. بافت فرهنگی و اجتماعی که پدیده دوجنسگرایی در آن نمایان می‌شود، عامل مهمی در فهم رفتارها و هویت‌های دوجنسگرا و عوامل مرتبط با دوجنسگرایی است.
2. به لحاظ تاریخی می‌توان مشاهده کرد که پژوهش‌ها درباره بهداشت مردان دوجنسگرا هم‌راستا با مردان همجنسگرا بر پیشگیری از ایدز متمرکز بود، اما این تمرکز باعث غفلت از حوزه‌های دیگر در بهداشت مردان همجنسگرا و دوجنسگرا شد. [۴]
3. اگرچه شمار زیادی از مردان و زنان در حوزه مطالعات بهداشت و در جمعیت‌های مردان و زنان همجنسگرا و دوجنسگرا خودشان را دوجنسگرا می‌دانند یا رابطه جنسی با هر دو جنس را گزارش می‌کنند، محققان به طور سنتی از چارچوب دوگانه همجنسگرا ـ دگرجنسگرا برحسب گرایش جنسی استفاده می‌کنند. مشاهده ناپذیری نسبی و عدم پذیرش دوجنسگرایی در جامعه معاصر از جمله در میان نهادهای علمی و نهادهای سرمایه گذار ممکن است باعث عدم پژوهش علمی درباره دوجنسگرایی مردان شود.
4. تفسیر تنوع بهداشتی در میان افراد دوجنسگرا، همجنسگرا و دگرجنسگرا پیچیده است. با توجه به تنوع افراد دوجنسگرا و شیوه‌هایی که افراد دوجنسگرا سکسوالیته های خود را تجربه و بیان می‌کنند، مجزا کردن عوامل محلی، منطقه ای و جهانی در حوزه بهداشت دشوار است. از یک سو، افراد دوجنسگرا بر مبنای گرایش جنسی خود دارای مشکلات مشابهی با مردان و زنان همجنسگرا هستند به ویژه در رابطه با امیال و اعمال همجنس‌خواهانه خودشان. به عبارت دیگر، افراد دوجنسگرا همانند همجنسگرایان با خصومت، تبعیض و خشونت بر مبنای گرایش جنسی خودشان مواجه هستند. تاثیرات روان‌شناختی و اجتماعی تبعیض، استرس، اضطراب و نظایر این بر افراد همجنسگرا یا دوجنسگرا مشاهده و مستند شده است، اما تخمین و ارزیابی رواج و شیوع این تجربه‌ها به طور خاص در میان افراد دوجنسگرا دشوار است زیرا افراد دوجنسگرا در مطالعات قبلی به ندرت مشاهده‌پذیر بودند و نمونه‌های آن‌ها نیز با همجنسگرایان در هم آمیخته بوده‌اند. از سوی دیگر، افراد دوجنسگرا به خاطر رفتارها یا هویت خود ممکن است با مشکلاتی مواجه شوند که متفاوت از مشکلات همجنسگرایان باشد. همین نکته است که می‌تواند نرخ بالاتر مشکلات بهداشت روانی نزد افراد دوجنسگرا را در مقایسه با افراد همجنسگرا و دگرجنسگرا در پژوهش‌های قبلی درباره بهداشت روانی تبیین کند. تحقیقات تازه نشان دهنده [۵] وجود دوجنسگراهراسی یا ننگ و تبعیض است که افراد دوجنسگرا بر مبنای گرایش یا هویت خود از سوی افراد دگرجنسگرا و همجنسگرا خودشان تجربه می‌کنند. در نتیجه، افراد دوجنسگرا در خطر انزوای اجتماعی قرار دارند زیرا غالباً فاقد حمایت اجتماعی آشکار به مانند اجتماع همجنسگرایان هستند. این تحقیقات همچنین بیانگر این است که افراد دوجنسگرا چگونه این تبعیض مضاعف را از سوی دگرجنسگرایان و همجنسگرایان تجربه می‌کنند و چگونه دوجنسگراهراسی می‌تواند بر زندگی و به ویژه بر سلامت روانی افراد دوجنسگرا تأثیر بگذارد. تجربه ناسازگاری و تبعیض اجتماعی می‌تواند به لحاظ نظری با تنوع روان شناختی و رفتاری پیوند یابد که به نوبه خود می‌تواند بر بهداشت فیزیکی نیز تأثیر بگذارد.

ارجاعات:

[۱] نگاه کنید به:

The SAGE Encyclopedia of LGBTQ Studies (2016). Abbie E. Goldberg (Ed.). London: Sage, pp. 135-140.

[۲] همان.

[۳] همان. برای مطالعه بیشتر درباره این موضوع نگاه کنید به:

Anderson, Eric & McCormack, Mark (2016). The Changing Dynamics of Bisexual Men’s Lives. Springer.

[۴] نگاه کنید به: کلارک ویکتوریا و دیگران. روان شناسی لزبین، گی، دوجنسگرا، ترنس و کوییر، ترجمه سهراب فرنام، لندن، مطالعات جنسیت ایرانی، ۱۳۹۴، ص ۱۷۷٫

[۵] نگاه کنید به:

The SAGE Encyclopedia of LGBTQ Studies (2016). Abbie E. Goldberg (Ed.). London: Sage, pp. 135-140.